Konopie indyjskie są wykorzystywane do celów leczniczych od tysięcy lat. Zakaz zażywania konopi indyjskich w połowie XX wieku aresztował badania nad konopiami indyjskimi. W ostatnich latach narasta debata na temat stosowania konopi indyjskich do celów medycznych. Przewlekły ból jest najczęściej cytowanym powodem używania medycznej marihuany. Kannabinoidy działają poprzez receptory kannabinoidowe, ale wpływają również na aktywność wielu innych receptorów, kanałów jonowych i enzymów. Badania przedkliniczne na zwierzętach zwiększyły naszą wiedzę na temat mechanizmów analgezji (zniesienia bólu) wywołanej kannabinoidami i dostarczyły strategii terapeutycznych w leczeniu bólu u ludzi. Mechanizmy przeciwbólowe działania kannabinoidów obejmują hamowanie uwalniania neuroprzekaźników i neuropeptydów z presynaptycznych zakończeń nerwowych, modulację pobudliwości neuronów postsynaptycznych, aktywację hamujących ścieżek bólowych i zmniejszenie stanu zapalnego. Badania kliniczne, w których badano stosowanie medycznej marihuany w przewlekłym bólu, dostarczają umiarkowaną ilość dowodów na to, że konopie indyjskie/kannabinoidy wykazują aktywność przeciwbólową, zwłaszcza w bólu neuropatycznym. Główne ograniczenia tych badań to krótki czas trwania leczenia, niewielka liczba pacjentów, heterogeniczna populacja pacjentów, badanie różnych kannabinoidów, różne dawki. Większe badania o dłuższym czasie trwania są konieczne w celu określenia długoterminowej skuteczności i długoterminowego bezpieczeństwa stosowania konopi /kannabinoidów oraz zapewnienia ostatecznych odpowiedzi na temat ryzyka i korzyści związanych z jego stosowaniem w leczeniu bólu. Podsumowując, dowody z obecnych badań wspierają stosowanie medycznej marihuany w leczeniu przewlekłego bólu u dorosłych. Obowiązkowe jest staranne monitorowanie i monitorowanie pacjentów stosujących konopie indyjskie/kannabinoidy. Póki co - wielu pacjentów dotkniętych przewlekłym bólem sięga na własną rękę po marihuanę lub olejki CBD w celu łagodzenia bólu - i takie postępowanie przynosi zauważalne efekty.
Obecny w organizmie człowieka układ endokannabinoidowy jest aktywny w modulowaniu bólu
Endokannabinoidy są produkowane na żądanie w ośrodkowym układzie nerwowym w celu osłabienia wrażliwości na ból. Układ endokannabinoidowy działa w kluczowych ośrodkach bólu i uważa się, że patologiczne stany bólu wynikają, przynajmniej częściowo, z rozregulowania układu endokannabinoidowego. Poza mechanizmami wymienionymi wcześniej, układ endokannabinoidowy odgrywa kluczową rolę w bólu obwodowym, zapaleniu i przeczulicy bólowej poprzez mechanizmy związane z receptorami CB 1 i CB 2. Mechanizmy te są również zaangażowane w regulację kontaktowego zapalenia skóry i świądu. Receptor CB1 jest rozprowadzany w całym układzie nerwowym. Pośredniczy w psychoaktywności, regulacji bólu, przetwarzaniu pamięci i kontroli motoryczności. Receptor CB1 moduluje uwalnianie neuroprzekaźników i neuropeptydów; aktywacja CB1 powoduje aktywację wewnętrznych kanałów potasowych oraz hamowanie wrażliwych na napięcie kanałów wapniowych, które zmniejszają uwalnianie neuroprzekaźników. Receptor CB1 jest strategicznie zlokalizowany w regionach obwodowego i ośrodkowego układu nerwowego, gdzie sygnalizacja bólu jest misternie kontrolowana. Głównym aktywatorem endogennym dla receptora CB1 jest syntetyzowany w organizmie anandamid.
Receptor CB2 występuje głównie na obwodzie (w tkankach i komórkach układu odpornościowego, komórkach krwiotwórczych, kościach, wątrobie, terminalach nerwowych obwodowych, keratynocytach), ale także w mikrogleju mózgu. Receptory są odpowiedzialne za hamowanie uwalniania cytokin/chemokin oraz migracji neutrofilów i makrofagów i przyczyniają się do spowolnienia przewlekłych procesów zapalnych i modulowania przewlekłego bólu. Receptory CB2 i CB1 na komórkach masztowych uczestniczą w mechanizmie przeciwzapalnym działania kannabinoidów. Ponadto aktywacja receptorów CB2 na keratynocytach stymuluje uwalnianie β-endorfiny, która działa na obwodowe neurony czuciowe. Stymulacja receptorów CB2 nie powoduje wpływu konopi na psychikę i krążenie. Głównym ligandem endogennym dla receptora CB2 jest 2-arachidonoylglycerol (2-AG).
Zarówno THC, jak i kanabidiol CBD, nie wywołujący euforii fitokannabinoid powszechnie występujący w niektórych odmianach konopi, są silnymi przeciwutleniaczami przeciwzapalnymi, których aktywność przewyższa aktywność takich antyoksydantów jak witaminy C i E. THC hamuje syntezę prostaglandyn i stymuluje lipooksygenazę. Ani THC, ani CBD nie wpływają na cyklooksygenazę COX-1 lub COX-2. Podczas gdy THC jest nieaktywne w receptorach waniloidowych TRPV1, CBD jest agonistą TRPV 1. CBD jest zdolne do hamowania hydrolazy amidów kwasów tłuszczowych (FAAH), enzymu hydrolizującego anandamid (kannabinoid syntetyzowany w organizmie). W ten sposób kannabinoid może pśrednio aktywować receptory CB. CBD dodatkowo hamuje wychwyt zwrotny anandamidu. Zatem CBD działa jako modulator endokannabinoidowy, ponadto hamuje wątrobowy metabolizm THC do 11-hydroksy-THC, który jest prawdopodobnie bardziej psychoaktywny i wydłuża jego okres półtrwania, zmniejszając jego psychoaktywność i łagodząc towarzyszący jej lęk.
Czy takie właściwości konopi znajdują praktyczne zastosowanie?
Bardzo obiecujące wyniki uzyskano w badaniu klinicznym obejmującym prawie 3000 osób w wieku powyżej 65 lat, którzy stosowali konopie indyjskie. Po sześciu miesiącach terapii wykazano zauważalną redukcję dolegliwości bólowych, a skuteczność konopi była porównywalna z opioidami, czyli silnymi lekami przeciwbólowymi. Inne badania wykazały, że stosowanie THC w postaci doustnej lub wziewnej może łagodzić bóle neuropatyczne, nowotworowe, w przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów czy stwardnienia rozsianego. Dostępny na receptę lek Sativex, zawierający CBD i THC łagodzi z kolei ból neuropatyczny w przebiegu spastyczności mięśni.